26ste jaargang nr 2-2

juni 2007

 

 

 
 

1. Korte Oeffeningen van negen dagen

Een en ander omtrent de Sint-Jakobscultus in Kemzeke staat in het boekje: Korte Oeffeningen van negen dagen, te onderhouden ter eere van den Heyligen Apostel en Martelaer JACOBUS DEN MEERDEREN, Patroon der Parochiale Kerke van KEMZEKE, Lande van Waes.

Het draagt als ondertitel: Alwaer syn H. Reliquien van in de twaelfste eeuwe geëert zyn, met grooten toeloop en troost van de Inwoonders en Pelgrims, die de selve aldaer met devotie en vast betrouwen komen besoeken.

De titelbladzijde vermeldt geen schrijversnaam, maar het boekje is duidelijk geschreven door Joannes Baptiste Maqué, pastoor van Kemzeke van 1740 tot 1759, zoals blijkt uit de kerkrekeningen en het memorieboek van de pastoor.

Hij kocht bij de Paters Jezuïeten te Antwerpen een boek in het Latijn over het leven van Sint-Jakob, waaruit het Vlaamse boek is vertaald[1]. Zijn memorieboek vermeldt dat hij een boekje in druk gaf over het leven, dood en mirakelen van de H. Jakobus, dat hij om de devotie tot de relikwieën te doen herleven in de kerk laat verkopen[2].

Het bibliografisch adres op het titelblad vermeldt Petrus De Goesin, drukker van haere Majesteyt tot Gendt[3], alhoewel hij reeds in 1740 was overleden. De drukkerij werd verder gezet door zijn weduwe en nazaten. De drukkersrekeningen staan op naam van Weduwe De Goesin.

 

Het jaartal 1746 van onze editie blijkt uit het imprimatur op de laatste bladzijde: Mag gedrukt worden. Actum 19. Januarii 1746. J. F. Bruynsteen, P. & C. Ste. P. ad D.N.L.C.

De eerste druk dateert uit 1741 met een oplage van 500 exemplaren[4]. De herdruk van 1746 had een oplage van 700 exemplaren[5] en in 1770 werden er nog eens 500 exemplaren gedrukt[6].

 

Het boekje is ingedeeld in drie delen. De eerste zeven bladzijden beschrijven de oorsprong van de parochie Kemzeke. Dan volgt de geschiedenis van de eerste relikwieën van voor 1287 tot 1567 en van de huidige vanaf 1741. Het tweede deel van 12 bladzijden bevat de noveen ter ere van de H. Jakobus. Op de laatste drie bladzijden volgen de litanie ter ere van de H. Jakobus en een gebed te gebruiken wanneer men zichzelf of enige dieren besproeit met gewijd water.

 

Het boekje werd in de kerk verkocht, eerst door Passchijne Van den Bossche[7] en vanaf 1746 tot 1778 door Isabelle De Vree. Deze dames verkochten ook kaarsen[8] en paternosters.

 

2. Acta S. Jacobi Majoris

In de kerkrekeningen staat de aankoop van een boek over het leven van Sint-Jakob in het Latijn bij de Paters Jezuïeten te Antwerpen, waaruit het Vlaamse boek is vertaald.

 

De volledige titel van het boek is: Acta S. Jacobi Majoris Apostoli & Martyris, Hispaniarum patroni, Compostellae in Gallaecia frequentissimo Fidelium concursu piè celebrati, quae collegit, digessit, vindiciis ac observationibus illustravit GUILIELMUS CUPERUS Societatis Jesu Theologus.

Het boek van de Jezuïet en theoloog Guilielmus Cuperus telt 125 bladzijden. Het is gedrukt te Antwerpen in 1739 door Jacobus Du Moulin.

 

Onder dezelfde band zijn nog twee andere werken ingebonden. Het ene is de Acta B. Raymundi Lulli  geschreven door de Jezuïet Joannes Baptista Sollerio en gedrukt te Antwerpen in 1708 door de Weduwe Petrus Jacobs. Het andere is de Tractatus Historico Chronologicus, geschreven door de Jezuïet Joannes Pinius en gedrukt te Antwerpen in 1739 door Jacobus Du Moulin.

 

De mooie boekband wordt nog steeds bewaard in het kerkarchief van Kemzeke en is dus niet verkocht in de boekenveiling na het overlijden van pastoor Maqué[9].

 

3. De eerste relikwieën van voor 1187 tot 1567

Over hoe en wanneer de eerste relikwieën van de H. Jakobus de Meerdere in de kerk van Kemzeke terechtkwamen bestaan geen geschreven bronnen.

 

De oudste verwijzing is een verdwenen oorkonde uit 1187. Deze vermeldde dat wegens onlusten de inwoners van Kemzeke op Maria-Hemelvaart van 1187 met de relikwieën naar het kasteel genoemd Stekelburg[10] vluchtten. Deze burcht van Filips van den Elzas was gelegen op de grens van Stekene en Kemzeke.

Op Sint-Michielsdag d.i. 29 september van hetzelfde jaar, toen de onlusten voorbij waren, werden de relieken met grote plechtigheid van de burcht naar de kerk teruggebracht.

 

Een tweede geschreven bron is een oorkonde van 1422 waarin Jan Guldenboer als bewaker van de relikwieën wordt aangesteld. Deze oorkonde wordt nog bewaard in het Rijksarchief van Beveren.

 

Wanneer en hoe deze relikwieën verdwenen is evenmin gekend. Pastoor Maqué veronderstelt dat ze in het jaar 1567 ofwel tijdens de godsdienstonlusten vernield werden ofwel op een onbekende plaats verstopt zijn[11] .